De papierwinkel

Het paspoort

Voor de meeste landen moet het paspoort tenminste 6 maanden geldig zijn en minstens 2 blanco pagina's hebben, bij voorkeur tegenover elkaar. Vrijwel alle landen eisen tegenwoordig een machine-leesbaar paspoort. Een land kan daarnaast nog andere eisen stellen aan een paspoort. De Verenigde Staten bijvoorbeeld eisen een e-paspoort als je in het kader van het "Visa Waiver Program" (zonder visum) wil inreizen. Een e-paspoort bevat een chip waarop dezelfde gegevens staan als op de informatiepagina in het paspoort, aangevuld met twee vingerafdrukken. De huidige Nederlandse paspoorten zijn machine-leesbaar en voorzien van de chip. Sommige landen (bijvoorbeeld Syrië, Libië, Iran) weigeren een paspoort als dat een stempel van Israël bevat of een ander bewijs van een bezoek aan dat land (denk aan een Egyptisch of Jordaans douanestempel uit een grensplaats, zoals Rafah of Aqaba).

Goed om te weten voor wie veel landen zal bereizen: naast het gewone Nederlandse paspoort bestaat nog het zakenpaspoort dat meer bladzijden heeft, 63 in plaats van 33. Het is wel duurder dan een gewoon paspoort.

Laatste wijziging: 04-03-2018

Het visum

Wie op vakantie gaat naar Spanje passeert landgrenzen zonder het te merken. Dat is zo dankzij het verdrag van Schengen. Wie naar Roemenië gaat moet bij de Roemeense grens stoppen, zijn paspoort en autopapieren laten zien. Roemenië maakt nog geen deel uit van de Schengenlanden. Ga je naar Turkije op vakantie dan moet je bij de grens niet alleen je paspoort laten zien maar ook een visum kopen (of je moet het visum vooraf aanschaffen via het internet). Turkije kent een visumplicht voor burgers van de Europese Unie. Dat is zo omdat de Europese Unie een visumplicht kent voor burgers uit Turkije. Met gelijke munt betalen is vaste prik in de verhoudingen tussen staten. De meeste landen kennen een visumplicht en het verkrijgen van het visum is de belangrijkste bureaucratische reisbarrière. Zonder visum kom je er gewoon niet in. Het bezit van een visum is overigens geen garantie dat je er wél in komt. Grenzen kunnen plotseling gesloten worden. De toegang kan zonder opgaaf van redenen worden geweigerd. Ook het verstrekken van een visum kan zonder opgaaf van redenen worden geweigerd.

Er zijn verschillende soorten visa. Het zakenvisum, toeristenvisum en transitvisum zijn de meest gebruikelijke. Veel landen kennen daarnaast visa voor bepaalde groepen (India voor schrijvers en journalisten, Australië voor jongeren die er een jaar willen werken), voor groepen van landen (je kunt één e-visum aanvragen voor het bezoek aan Kenia, Oeganda en Rwanda), voor bepaalde doelen (het zakenvisum, het medisch visum), voor bepaalde perioden (bijvoorbeeld: drie of zes maanden), voor het aantal inreizen (eenmalig: single entry, tweemaal: dual entry, meermalen: multiple entry). Australië kent zoveel verschillende visa dat de medewerker van de Australische ambassade in Dili, Timor, geen advies durfde te geven: "Neemt u het visum dat het best bij u past." Soms kun je een visum bij aankomst, aan de grens of op het vliegveld, kopen (VOA: visa on arrival) en ook - en steeds meer - via het internet maar meestal moet je een visum aanvragen bij een ambassade of consulaat van het land waar je naar toe wilt. Dat kan de ambassade of consulaat zijn in Nederland of België, in een buurland of een ander land waar je toevallig bent. Ambassades zijn gevestigd in hoofdsteden of in de stad waar de regering is gevestigd, consulaten ook in andere steden. Bij consulaten is het vaak minder druk dan bij de ambassade, de medewerkers zijn er vaak vriendelijker en minder veeleisend. Probeer daarom een consulaat, als er een in de buurt is, voor het aanvragen van een visum. Hoe vind je een ambassade of consulaat - vestigingsadres, emailadres, telefoonnummer, openingstijden, etcetera? Probeer eens embassypages. Verwacht er niet te veel van, heel betrouwbaar is de informatie niet, vooral niet over ambassades van landen die niet in de eredivisie zitten. Sommige ambassades huppelen als vlooien, meestal omdat ze de huur niet betalen. Verwacht niet te veel van emailen want vaak wordt er niet gereageerd. Ambassades hebben wel een website en een emailadres maar de emails worden niet gelezen. Geen zin in het visum gedoe? Neem dan een agent in de arm! In Nederland kun je terecht bij CIBTvisas en visum.nl, in België bij de Visumcentrale (allemaal CIBT bedrijven). Zo'n agentschap weet van de hoed en de rand, van de (gebruikelijke) soorten visa, van de eisen die een land stelt en van de manier waarop aan die eisen moet worden voldaan. Op de websites kun je zelf nagaan welke eisen een land aan een visumaanvraag stelt.

Een visum heeft een beperkte geldigheidsduur, meestal 1, 2 of 3 maanden. Soms is het mogelijk een visum te krijgen met een langere geldigheidsduur. Daarvoor moet je natuurlijk extra betalen. De Ethiopische ambassade in Harare, Zimbabwe, leverde mij een visum met een geldigheidsduur van wel een half jaar. De geldigheidsduur wordt meestal aangegeven in de "van-tot"-vorm. Meestal betekent "tot" de uiterste datum waarop je je aan de grens kunt melden. Kom je na die datum, dan is het visum verlopen en kom je er niet meer in. Bij sommige landen, bijvoorbeeld Ethiopië en India, betekent "tot" de uiterste datum waarop je in het land mag zijn. Ben je na die datum nog in het land, dan ben je er illegaal en daarop staat een boete en soms gevangenisstraf. Het is dus altijd belangrijk om te weten wat "tot" betekent. Denk er ook aan dat nogal wat landen er een eigen tijdrekening op na houden. Islamitische landen maar ook Israel en Ethiopië. Meestal staan datumaanduidingen op het visum in de westerse tijdrekening maar niet altijd. Bij twijfel: vragen.

Andere belangrijke kenmerken die op een visum staan zijn: het soort visum (toerist, zaken, transit, etc.), geldigheids beperkingen voor bepaalde gebieden of voor bepaalde activiteiten (werken, bijvoorbeeld), het aantal malen dat je op het visum het land mag binnenkomen - "single" (eenmaal), "dual" (tweemaal) of "multiple entry" (onbeperkt gedurende de geldigheidsduur van het visum) - en de maximaal toegestane verblijfsduur.

Visum Iran. 1 = soort visum (toerist), 2 = eenmalig te gebruiken, 3 = geldigheidsdatum, 4 = maximaal toegestane verblijfsduur.

Aangezien een visum een beperkte geldigheidsduur heeft is het bij een lange reis niet mogelijk om alle noodzakelijke visa bij de ambassades in Den Haag of in Brussel te verkrijgen. Dan moet je onderweg een visum aanvragen. Niet iedere ambassade verstrekt visa aan niet-ingezetenen. Hoewel Angola een belangrijk land is met ambassades in de meeste Afrikaanse hoofdsteden kan een Europeaan die van noord naar zuid reist een visum voor Angola alleen aanvragen bij de ambassade in Abuja, de hoofdstad van Nigeria (en, naar het schijnt, ook bij de Angolese ambassade in Niger). De Europeaan die van zuid naar noord reist kon een paar jaren geleden een visum voor Ethiopië aanvragen bij de ambassades in Nairobi en in Kampala maar in 2010 plotseling alleen nog bij de ambassade in Harare en in 2016 alleen bij de Ethiopische ambassade in het land waar de aanvrager ingezetene is (voor Nederlanders is dat meestal Nederland). Is er geen ambassade of consulaat in de buurt die een visum wil geven, dan is er nóg een oplossing: stuur je visumaanvraag en je paspoort (en pasfoto's!) en alle overige noodzakelijke documentatie en een postwissel voor de verzendkosten (!) naar de ambassade in Nederland (of Brussel). En dan maar wachten. Het kan weken duren. Houd daarmee rekening bij de planning van je reis.

Het verkrijgen van visa kost tijd. Als je veel geluk hebt regel je een visum in een dag ('s morgen aanvragen, 's middags afhalen), meestal duurt het een paar dagen en als je pech hebt een week of langer (de Gabonese ambassade in Yaoundé). Aanvragen en afhalen van visa bij ambassades kan alleen op bepaalde dagen en tijden. Hou er ook rekening mee dat een ambassade is gesloten op nationale feestdagen van het land waar de ambassade is gevestigd, op nationale feestdagen van het land dat de ambassade vertegenwoordigt en op religieuze feestdagen. Daarom is het handig een lijstje te hebben van nationale en religieuze feestdagen. Het is allemaal vervelend, vanwege de wachttijd, maar de administratieve barrière is hoger.

Behalve het aanvraagformulier kunnen nog meer documenten worden gevraagd. Er zijn landen die een 'visa support letter' of uitnodigingsbrief eisen. Rusland en andere voormalige sovjetrepublieken eisen dat en sommige staten in het Midden Oosten en in Afrika ook. Een uitnodigingsbrief betekent dat iemand of een instantie je moet uitnodigen om het land te bezoeken. Zie zo iemand maar eens te vinden. Gelukkig zijn die brieven vaak te verkrijgen (te kopen) via een visumbemiddelingsbureau of touroperator. Veel ambassades willen weten hoe solide de aanvrager is. Je moet kunnen bewijzen, bijvoorbeeld aan de hand van bankafschriften, dat je over voldoende geld beschikt en dat je een werkgever hebt (en dus een baan waar je naar terug zult keren). Je moet bewijzen dat je verzekerd bent tegen ziektekosten, dat je ingeënt bent tegen gele koorts en dat je geen cholera onder de leden hebt. Je kunt gevraagd worden een (retour)vliegticket te overleggen of het bewijs van een reisarrangement. Allemaal om er zeker van te zijn dat je geen klaploper bent, het land niet op kosten zult jagen en ook weer weg zult gaan. Weer andere ambassades willen een "letter of recommendation", een aanbevelingsbrief van je eigen ambassade hebben. Als de administratieve barrière voor een toeristenvisum onneembaar is, dan kan het transitvisum de oplossing zijn. Voor een transitvisum hoef je geen uitnodigingsbrief te hebben en hoef je niet te bewijzen hoe degelijk je bent want je bent immers "transit", op doorreis. De keerzijde is dat de toegestane verblijfsduur buitengewoon kort is; je bent immers op doorreis. Voor Angola had ik een transitvisum voor vijf dagen. Vijf dagen om dat enorme land van noord naar zuid te doorkruisen. Vijf!

Hoe hoog de administratieve barrière is, is afhankelijk van regels maar ook van relaties. De bewaker aan de poort bepaalt of je naar binnen mag. De receptioniste geeft het aanvraagformulier en het volgnummer. De secretaresse van de consul controleert je papieren. De consul oordeelt over de visumaanvrage. De consulaatmedewerker maakt het visum op. Allemaal mensen die je kunnen helpen maar ook tegenwerken. Voor een Nigeriaans visum is een uitnodigingsbrief nodig, eigenlijk, maar de consul was zó onder de indruk van mijn berg papieren dat het ontbreken van de uitnodigingsbrief onbetekenend werd. De receptioniste had het geadviseerd: "Maakt u van zoveel mogelijk documenten een kopie". De receptioniste adviseerde omdat ze in mij een held zag, misschien ook omdat zij een vrouw is en ik een man. De receptioniste was op de hoogte van mijn probleem met de uitnodigingsbrief omdat de bewaker aan de poort haar had geïnformeerd. De bewaker deed dat omdat ik zijn vrouw had geholpen met haar mobieltje. De consul van de Congolese ambassade vond mijn visumaanvraag maar verdacht en wilde er nog wel een nachtje over slapen maar zijn secretaresse fluisterde mij toe "Morgen krijgt u zeker uw visum". Ze heeft haar niet geringe charmes in de strijd geworpen omdat ik op haar zoontje heb gepast zodat ze even boodschappen kon doen. Na een week wachten voor de deur van de Gabonese ambassade in Yaoundé op de teruggave van mijn paspoort, deed de bewaker iets ongehoords: toen het personeel vertrokken was zijn wij samen naar de kamer van de consul gegaan, hebben de stapels papier op zijn bureau doorzocht en mijn paspoort in een van de stapels gevonden. Zó zijn mensen. Deel altijd sigaretten uit, zeker als je zelf rookt, want sigaretten verbroederen. Behandel elke vrouw als een prinses, ook al is het een bitch, want het kan de vrouw van de consul zijn.

Wat kost een visum? "Daar kunnen we het over hebben" zei de consul van de Congolese ambassade geheimzinnig. Een visum kost meestal tussen de 30 en 100 euro, afhankelijk van je nationaliteit (Amerikanen betalen doorgaans meer dan Europeanen omdat ze rijker zouden zijn maar inwoners uit buurlanden betalen vaak het meest en dat is om hun komst te belemmeren), van het soort visum dat je vraagt (toeristen of transit; single, dual of multiple entry) en de geldigheidsduur. De verwerkingstijd van een visumaanvraag kan bekort worden via een expressbehandeling (zelfde dag) of zelfs een á la minute service. Dat kost natuurlijk extra; reken op dubbele prijs. De consul van Kirgizstan in Almaty: "Het duurt vier dagen. In de tussentijd hebt u geen paspoort. Wilt u dat? Ik kan uw visum ook nu afhandelen en dat kost 80 dollar extra." Ik wilde geen vier dagen zonder paspoort in Almaty rondlopen en dus stempelde de consul het visum in mijn paspoort, schreef er mijn naam, de geldigheidsduur en de verblijfsduur in en incasseerde 80 dollar extra voor één minuut werken. Meer kosten: de uitnodigingsbrief en de aanbevelingsbrief. Die brieven moeten gekocht worden. Ik betaalde 30 euro per uitnodigingsbrief voor de Centraal Aziatische landen. Een aanbevelingsbrief van je eigen ambassade? Vijftig tot honderd euro. Tenslotte zijn er nog kosten die te maken hebben met de relatievorming. De consul van de Ethiopische ambassade in Harare: "Nou had ik zó gehoopt dat u een blikje cola voor mij mee zou brengen want het is erg warm vandaag!" In de kersttijd staan er giftboxes, voor de gulle gaven, prominent bij de receptie en ook bij de bewaking. Sla de bewaking niet over want zij doen de deur voor je open. Of niet.

Visumregels kunnen dagelijks veranderen. Ik was ervan op de hoogte dat de Mauritaanse autoriteiten geen visum meer aan de grens afgaven maar andere reizigers waren dat niet en moesten terug, naar de ambassade in Rabat om daar het visum te kopen. Het is vijftienhonderd kilometer van de grens naar Rabat en dan natuurlijk ook weer vijftienhonderd kilometer terug. Ik was op weg naar Lusaka toen ik het mailtje van een collega-reiziger kreeg: "Geen visa meer bij de Ethiopische ambassades in Kampala en Nairobi. Alleen in Harare". Dat mailtje was mijn geluk; anderen ontdekten dat pas voor de deur van de Ethiopische ambassade in Nairobi.

Wil of moet je langer blijven? Het is in sommige landen mogelijk de verblijfsvergunning te laten verlengen. In het ene land moet je daarvoor op het politiebureau zijn, in het andere zijn er immigratiekantoren. Verlengen betekent altijd bureaucratie. Soms is die bureaucratie zo ingewikkeld, tijdrovend of kostbaar dat het gemakkelijker is het land even te verlaten en weer terug te komen, zeker bij landen die het 'visum on arrival' kennen. In 2004 regelde ik op het politiebureau van Kerman, Iran, de verlenging van mijn verblijf binnen 'n dag. Van de cheffin van de vreemdelingenpolitie mocht ik wel zestien dagen langer blijven! Voor de verlenging van mijn Indonesische verblijfsvergunning zou ik een sponsor nodig hebben. Wat die sponsor moest sponsoren - mijn verblijf of mijn vertrek? - weet ik niet maar zie zo iemand maar eens te vinden. Bovendien duurde de verwerking van een verlengingsaanvraag zeker 'n week en het resultaat zou een verlenging met een maand zijn, zodat ik na drie weken weer hetzelfde bureaucratische circus in moest. Ik koos eieren voor mijn geld, nam een vlucht naar Singapore, kocht daar op de Indonesische ambassade een nieuw visum voor drie maanden en vloog weer terug. In Australië wilde ik mijn verblijfsvergunning verlengen bij de immigratiedienst in Cairns. Dat zou 350 Australische dollar kosten (het bleek een nieuw visum te zijn) en daarbij kwam nog een medisch onderzoek á raison van 140 dollar zonder dat er een garantie aan vast zat dat daarmee dat kostbare proces ook afgerond zou zijn. Ik koos opnieuw eieren voor mijn geld, vloog naar Bali, kwam een week later terug op hetzelfde visum dat nog steeds geldig was en kreeg opnieuw een verblijfsvergunning van een half jaar.

Visumvrij naar de Verenigde Staten

In 2005 vloog ik van Caracas in Venezuela naar Miami in Florida, zonder visum voor de Verenigde Staten. Bij de paspoortcontrole overhandigde ik mijn Nederlandse paspoort vol visa van alle vijanden van de Verenigde Staten en van notoire drugslanden. Niemand stelde vragen, ik gaf mijn vingerafdrukken, de immigratieambtenaar zette het inreisstempel in mijn paspoort en daarna was ik vrij man in de Verenigde Staten. Dankzij het Visa Waiver Program.

Het Visa Waiver Program stelt mensen uit een groot aantal landen, waaronder Nederland, in staat zonder visum te reizen naar de Verenigde Staten voor zaken, toerisme, medische behandeling en andere redenen voor een verblijf van maximaal 90 dagen. De tijden zijn veranderd sinds 'nine eleven', sinds Al Qaida en vooral sinds de opkomst van IS. Het Visa Waiver Program is beperkt en de eisen zijn uitgebreid.

• Dubbele nationaliteit Mensen met de nationaliteit van een van de deelnemende landen die ook de nationaliteit hebben van Iran, Irak, Soedan of Syrië kunnen geen gebruik meer maken van het Visa Waiver Program. Mijn gewaardeerde collega Hamid, van Iraanse komaf, kan niet zonder visum naar de Verenigde Staten reizen, als hij dat zou willen.
• Bezochte landen Mensen die op of voor 1 maart 2011 Iran, Irak, Libië, Somalië, Soedan, Syrië of Jemen hebben bezocht zijn ook uitgesloten van het Visa Waiver Program. Dat raakt mij direct want ik was in 2013 in Iran en in 2016 in Soedan.
• ESTA Wie onder het Visa Waiver Program, dus visumvrij, naar de Verenigde Staten wil reizen moet voor aanvang van de reis toestemming vragen via het Electronic System for Travel Authorization, ESTA. Wat ik in 2005 deed - gewoon het vliegtuig nemen en mij melden bij de immigratiedienst in Miami - kan niet meer. De ESTA-procedure houdt het invullen van een vragenlijst in. De gestelde vragen komen overeen met de vragen die veel landen stellen bij de aanvraag van een visum: ziekten, drugsgebruik, crimineel verleden, reden van bezoek, adressen, etc.
• Global Entry Met het Global Entry lidmaatschap vermijd je de bureaucratie van paspoortcontrole, douane, immigratiedienst en de daarbij behorende lange rijen op het vliegveld bij aankomst in de Verenigde Staten. Het is bovendien een gewaardeerde opstap voor de reistoestemming van ESTA. Het lidmaatschap wordt toegekend aan 'thrusted travellers', dus aan vreselijk keurige mensen waaraan werkelijk geen vlekje te vinden is. Hoe wordt een Nederlander GE-lid? Je laat je eerst bij de marechaussee op Schiphol registreren in het Registered Traveller Program Nederland. Daarna kun je de GE-aanmeldingsprocedure starten, waartoe een interview bij een registratiedienst hoort. Die hele procedure staat overigens nog in de steigers. Duidelijk is dat dat GE lidmaatschap meer is voor (zaken)mensen die heel regelmatig naar de Verenigde Staten reizen.

Laatste wijziging: 04-03-2018

Het Carnet de Passages en Douane

Het Carnet de Passages is een douanedocument en dient er voor om een voertuig tijdelijk in een land in te voeren. Het Carnet is eigenlijk een garantiebewijs voor de betaling van heffingen en belastingen in het geval je het voertuig in het land achterlaat. Voor het Carnet betaal je daarom een borg die kan oplopen tot duizenden euro's, naast de administratiekosten (twee- tot driehonderd euro). Het Carnet is één jaar geldig. Wie langer op reis is moet het Carnet vernieuwen bij dezelfde instantie die het heeft afgegeven. Dat betekent wéér administratiekosten en ook nog verzendkosten (50 tot 70 euro). Dat roept de vraag op of een Carnet eigenlijk wel nodig is. Een groot aantal landen accepteert het Carnet maar heeft ook een eigen douanedocument en slechts een klein en slinkend aantal landen stelt het Carnet verplicht. Het is dus verstandig om na te gaan of er op de reisroute landen zijn die het Carnet verplicht stellen. Je kunt het Carnet kopen bij de ADAC, de Duitse zursterorganisatie van onze ANWB.

Beter mee verlegen dan om verlegen? Het bezit van het Carnet de Passages is geen garantie voor een hobbelvrije douaneafhandeling. Er zijn landen die het Carnet niet erkennen, Bangladesh bijvoorbeeld, of waarvoor geen Carnet wordt afgegeven (Libië bijvoorbeeld). Japan, waarvoor het Carnet verplicht is, eist nog een authenticatiedocument. Dat moet aangevraagd worden bij de Japanse Automobiel Federatie, de JAF, en je kunt het afhalen bij een van hun kantoren in Japan. Omdat ik met de veerboot vanuit Vladivostok zou aankomen in de haven van Fushiki werd voor mij het authenticatiedocument gestuurd naar het dichtstbijzijnde kantoor, in Toyama. Ethiopië, dat het Carnet verplicht stelt, eiste in 2010 een garantieverklaring van de Nederlandse ambassade in Addis Ababa dat het voertuig zou worden uitgevoerd. Tenminste, voor reizigers die uit Soedan kwamen; de eis gold niet voor reizigers in omgekeerde richting. Lees het hobbel-nieuws op de bovengenoemde webpagina van de ADAC!

Laatste wijziging: 04-03-2018

De reisverzekering

Wie het avontuur aangaat moet zich afvragen welke risico's hij loopt en hoe hij met die risico's wil omgaan: wel of niet verzekeren?

• Opsporing, redding en repatriëring. Opsporing en redding vindt plaats op eigen verzoek of in opdracht van autoriteiten. Dan komt het wentelwiekje en de stoere redder en daarna komt de rekening. Wat dat kost? Een euro per omwenteling...? Je kunt niet zeggen "Ik hoefde niet te worden gered, ik zat prima in die boom". Daar hebben autoriteiten geen boodschap aan. Opsporing en redding verzekeren? Altijd doen! Hetzelfde geldt voor repatriëring. Een gipsvlucht kun je misschien uit eigen zak betalen, een ambulancevlucht niet.
• De kosten van medische behandeling: het werk van artsen, verpleegkundigen en ander personeel, behandelingen en onderzoeken, het gebruik van behandelruimtes, van operatiekamers, van instrumenten, ziekenhuisverblijf, genees- en verbandmiddelen, hulpmiddelen zoals krukken of een rolstoel, prothesen, ambulancevervoer, tandartsbehandeling. De opsomming zegt het al: een medische behandeling kan behoorlijk in de papieren lopen. Gelukkig is elke Nederlander verplicht verzekerd, ook in het buitenland ... tot de kostprijs van een soortgelijke behandeling in Nederland. Vooral in landen waar je bent aangewezen op privéklinieken kunnen de kosten het Nederlandse prijspeil gemakkelijk overschrijden. Die extra kosten kun je verzekeren. Ik zeg: doen!
• Vervoer stoffelijk overschot. Zo heet dat netjes als je lijk naar huis gestuurd moet worden. Dat vervoer is duur. Daar heb je zelf natuurlijk geen last van maar je nabestaanden wel. Je kunt zeggen "Begraaf me maar waar ik dood ga" maar ook begraven kost geld waarop je nabestaanden worden aangesproken. Wie zijn naasten lief heeft verzekert zijn laatste reis. Het vervoer van het stoffelijk overschot vanuit het buitenland maakt vaak deel uit van een gewone begrafenisverzekering.
• Aansprakelijkheid en rechtsbijstand. De Iraanse verzekeringsagent: "If you kill it will cost three times as much as in your own country." Het ging over een motorvoertuigenverzekering maar ongelukken liggen in meer hoekjes dan het verkeer alleen. Bedenk dat een overheid liever een eigen burger bedient dan een vreemdeling in bescherming neemt. Een rechtsbijstandsverzekering geeft toegang tot een netwerk van advocaten en voorkomt met een beetje geluk dat je al in de eerste fase van de rechtsgang wordt geplukt. Aansprakelijkheid en rechtsbijstand verzekeren? Altijd doen! Dat kan als onderdeel van een reisverzekering maar veel mensen hebben al een WA- en rechtsbijstandsverzekering.
• Extra reis- en verblijfkosten. Je moet hals over kop naar Nederland omdat je huis is afgebrand of je vriendin ernstig ziek is of je vriendin moet overkomen om je laatste ademtocht mee te maken. Moet je het risico van extra reis- (en verblijf)kosten verzekeren? Wie reist op zo'n krap budget dat een extra vliegreis er niet vanaf kan, kan beter thuis blijven.
• De gevolgen van een ongeval: dood of invaliditeit. Moet je dat verzekeren? Ach, dood is dood en een uitkering maakt een leven zonder benen misschien draaglijker maar niet leuker. Verzekeren? Mwaahhh…
• Schade aan of verlies van bagage en andere persoonlijke bezittingen. Verzekeren? Nonsens! Als je camera in het water valt ben je hem gewoon kwijt, inclusief de foto's die erop staan, en moet je een nieuwe kopen. Een verzekering brengt die foto's niet terug. Als je motor wordt gestolen moet je de rest van je reis met het openbaar vervoer doen. De verzekering brengt die motor niet terug. Een bagageverzekering vergoedt de schade achteraf maar neemt het ongemak, het verdriet en de pijn van het moment niet weg.

"Ik heb een doorlopende reisverzekering …". Vergeet het; met een doorlopende reisverzekering kun je wel vaker weg maar steeds voor korte perioden. Neem de doorlopende reisverzekering van de ANWB: maximaal 12 weken en maximaal 12 weekenden. Bovendien gaat zo'n doorlopende reisverzekering er stilzwijgend van uit dat je op vakantie gaat, gewoon met een touroperator. Dan liggen de risico's anders. Opsporing, redding en repatriëring, bijvoorbeeld, maken meestal geen deel uit van de dekking van een doorlopende reisverzekering. Wie niet op vakantie maar echt op reis wil is aangewezen op specifieke reisverzekeringen.

• De Special ISIS verzekering van de Goudse Verzekeringen die onder meer door JoHo wordt aangeboden.
• De Globetrotter Reisverzekering van Allianz Global Assistance die ook door JoHo wordt aangeboden.
• De Lang-op-reis verzekering van Europeesche Verzekeringen die door verschillende assurantiekantoren wordt aangeboden.
• De Tijdelijk-in-het-buitenland verzekering van OOM die aangeboden wordt door de ANWB.
• De WorldNomads verzekering die door Lonely Planet wordt aangeboden.

Elk van die verzekeringen heeft varianten die van elkaar verschillen in de inhoud van de dekking, de hoogte van de dekking en het reisgebied waarvoor de verzekering van toepassing is. Bij de inhoud van de dekking zit het verschil vooral in vergoeding van medische kosten. De Special ISIS bijvoorbeeld onderscheidt een 'basis'-variant waarin medische kosten niet zijn gedekt (als je ziektekostenverzekering ook alle medische kosten en ziekenvervoer in het buitenland dekt of als je denkt dat de kosten het Nederlandse prijspeil niet zullen overschrijden), de 'extra'-variant waarin de aanvullende medische kosten (de kosten die niet door je ziektekostenverzekering worden gedekt) zijn gedekt en de 'all-in'-variant waarin alle medische kosten zijn gedekt (zodat je je ziektekostenverzekering in Nederland kunt opzeggen). De hoogte van de dekking varieert vooral bij de bagageverzekering. De Globetrotter reisverzekering bijvoorbeeld onderscheidt de 'budget'- (tot 1000 euro), de 'comfort'- (tot 3500 euro) en de 'premium'-variant (tot 5000 euro). Wat betreft het reisgebied wordt vaak onderscheidt gemaakt tussen 'Europa', 'de wereld' en 'de wereld zonder de Verenigde Staten'. Door de keuzen die je maakt kun je bijvoorbeeld bij de ISIS-verzekering uitkomen op de variant 'wereld/extra/standaard'.

Bij de keuze van een reisverzekering moet je dus letten op wat je gedekt wil hebben. Waar moet je nog meer opletten?

• Op hetgeen niet gedekt wordt. Heel veel verzekeringen dekken bijvoorbeeld niet de risico's die samenhangen met molest. 'Molest' is als de pleuris uitbreekt: een gewapend conflict, burgeroorlog, opstand, onlusten, oproer en muiterij. Als de pleuris uitbreekt, als je in elkaar wordt geslagen, je hotelkamer wordt geplunderd en je motor wordt afgefakkeld dan geeft de verzekeringsmaatschappij niet thuis. Ook wat betreft opsporing, redding en repatriëring geldt: pech gehad. Er zijn een paar uitzonderingen. De Tijdelijk-in-het-buitenland verzekering van OOM is een heel mooie uitzondering. Die schrijven ronduit in hun voorwaarden: "Wij vergoeden de kosten die onder de dekking van de ziektekostenverzekering (Light, Regular of Comfort) en de SOS-verzekering vallen, ook als ze gemaakt worden als gevolg van molest". ISIS vermeldt dat in geval van molest een beperkte dekking geldt voor medische kosten en evacuatie (nog altijd 75.000 euro). Behalve molest sluiten verzekeringen meer oorzaken van schade uit: een atoomramp bijvoorbeeld of als je een misdrijf pleegt en ook de behandeling van geslachtsziekten wordt niet vergoed. Seks heb je voor eigen rekening en risico. De ene verzekering sluit meer uit dan de andere. De Globetrotter reisverzekering is erg streng.
• Op hetgeen aanvullend wordt gedekt. Wie wil skischansspringen, parachutespringen, bungeejumpen of diepzeeduiken moet een kruisje zetten bij "Adrenalinesporten meeverzekeren?". Wie gaat langlaufen hoeft dat niet.
• De mogelijkheid het verzekeringspakket zelf samen te stellen. Bij de Globetrotter reisverzekering ligt alleen de SOS-hulp (opsporing, redding, repatriëring) vast maar kun je verder de inhoud van de verzekering zelf bepalen: ongevallen, bagage, medische kosten, rechtsbijstand, aansprakelijkheid, adrenalinesporten. Wat je niet wil verzekeren, hoef je ook niet te verzekeren. Wat je al elders hebt verzekerd hoef je niet nog eens te verzekeren. En dat scheelt natuurlijk in de kosten.
• Leeftijdsclausules. De Goudse Verzekering rekent bij de premies voor haar ISIS-verzekering een toeslag van 10% voor verzekerden vanaf 36 jaar. Dat is heftig! Allianz Global Assistance draait het om: jongeren tot 27 jaar krijgen minimaal 10% korting! Waaauw, ik wou dat ik eeuwig jong bleef! Wie op zijn 65e met pensioen gaat en denkt eens lekker en avontuurlijk uit te waaien kan geen ISIS-verzekering afsluiten en ook geen Worldnomad bij Lonely Planet. OOM stelt voor de Tijdelijk-in-het-buitenland verzekering geen leeftijdslimiet maar berekent wel een forse premie voor de verzekering van medische kosten. Een 65-jarige betaalt daar bijna zes maal zoveel als een 29 jarige. Allianz is helemaal grijsvriendelijk: geen leeftijdslimiet, en geen straf op grijze haren bij de Globetrotter.
• De maximale verzekeringsduur en de mogelijkheden en voorwaarden van verlenging. De ISIS reisverzekering kun je afsluiten voor maximaal 4 jaren, de Globetrotter Reisverzekering voor 2 jaren en de Worldnomads verzekering van Lonely Planet voor maximaal 1 jaar. De ISIS en de Globetrotter reisverzekering kun je verlengen. Bijvoorbeeld als je nog een jaartje aan je wereldreis wil plakken. Dat is geen probleem, dat kun je gewoon online regelen. Je moet wel even letten op de voorwaarden. Bij ISIS betekent 'verlengen' het continueren van de bestaande verzekering maar bij Globetrotter sluit je dan een nieuwe verzekering af. Dat verschil heeft gevolgen. Stel: je ligt in het ziekenhuis en in die tijd loopt je verzekering af. Bij ISIS is er niks aan de hand, de vergoeding gaat gewoon door, maar bij Globetrotter zeggen ze dan "Ho, dat risico bestond al dus dat verzekeren we niet". Tegenover een traan staat natuurlijk een lach. Heb je bij Globetrotter iets dat eenmalig wordt vergoedt inmiddels gedeclareerd, dan kun je in de verlenging opnieuw declareren – immers een nieuwe verzekering – maar niet bij ISIS.
• De bereikbaarheid van de verzekeraar in geval van nood en de ondersteuning die de verzekeraar dan biedt. Alle reisverzekeraars hebben een alarmcentrale die je kunt bellen maar Allianz Global Assistance heeft het meest uitgebreide hulpnetwerk. Allianz biedt nog meer: een SMS-assistant die je per sms waarschuwt voor dreigend gevaar (de beste informatiebronnen zijn overigens de lokale mensen), een 'luggage assistant', een 'kid-assistant' en een 'life-assistant'. Alianz reist met je mee! Het is de vraag of je daarop staat te wachten.

Wat kost dat nou, zo'n verzekering? Hieronder zijn de prijzen vermeld per 1 maart 2018 voor een verzekering van 1 jaar voor een persoon tussen de 35 en 65 jaar, met een brede dekking (opsporing, redding, repatriëring, aanvullende dekking van medische kosten, ongevallen, bagage, aansprakelijkheid en rechtsbijstand), met werelddekking uitgezonderd de Verenigde Staten maar exclusief administratie- en belastingkosten.

De motorvoertuigen verzekering

Voor landen waar de groene kaart niet geldig is, is doorgaans een verzekering af te sluiten bij de grens. De loopjongens van de verzekeringsagentschappen hebben je gauw gespot. Verzekeringen worden afgesloten voor bepaalde periodes, bijvoorbeeld een maand, drie maanden, een half jaar of een jaar. Je moet dus vooraf hebben bedacht hoe lang je die verzekering denkt nodig te hebben. Landen hebben zich vaak verenigd in douane-unies en dan kun je een verzekering kopen voor het hele uniegebied. Voor de West-Afrikaanse staten is de Carte Brun het verzekeringsdocument, voor de Centraal-Afrikaanse landen de Carte Rouge en de Oost-Afrikaanse landen die verenigd zijn in de COMESA douane-unie hebben de Yellow Card. Informeer bij meer agenten naar de verzekeringsmogelijkheden en ook naar de kosten.

Verwacht van zo'n verzekering niet te veel zekerheid. De Syrische douanebeambte: "Heb je het verzekeringsdocument gelezen?" Ik: "Nee, dat gaat niet, het is in het Arabisch geschreven." Hij: "Doe geen moeite want het is een waardeloos vod."

Het internationale rijbewijs

Binnen de Europese Unie is het internationaal rijbewijs betekenisloos. Buiten de Europese Unie zou het vereist zijn bij het huren van een auto. Nog nooit heeft iemand gevraagd naar mijn internationaal rijbewijs maar ik heb ook nog nooit een auto gehuurd. Toch: beter mee verlegen dan om verlegen. Het internationaal rijbewijs is 1 jaar geldig en te verkrijgen bij de anwb.

Vaccinatiebewijs

Veel landen eisen van reizigers die komen uit landen waar gele koorts voorkomt een vaccinatiebewijs bij de aanvraag van het visum en bij de grens.

Laatste wijziging: 04-03-2018

Bij de grens

Bij elke grens tref je gewoonlijk drie instanties aan: de politie, de douane en de immigratiedienst. De politie is waakzaam als overal, de douane houdt toezicht op de in- en uitvoer van goederen en voertuigen en de immigratiedienst houdt toezicht op mensen, controleert het visum en bepaalt de verblijfsduur. Soms is er nog een loket van de veterinaire dienst (die toezicht houdt op de in- en uitvoer van vee, vlees en vleesproducten), van de desinfectiedienst (die voertuigen en mensen desinfecteert om de verspreiding van ziekten te voorkomen), van de belastingdienst of een andere overheidsinstantie. En natuurlijk de verzekeringsagenten en de geldwisselaars. Hoeveel administratie gedaan moet worden verschilt erg van land tot land en zelfs tussen grensovergangen. Bij de ene grensovergang kan de administratie uren duren en stapels documenten opleveren terwijl bij de andere grensovergang het varkentje in een half uur is gewassen.

Wat er ook gebeurt, hoe ingewikkeld het bureaucratisch circus ook is, houdt het volgende in het oog.

• Let er op dat een inreisstempel in je paspoort wordt gezet, bij voorkeur naast of in de buurt van het visum. Zonder stempel is het visum niet geopend, ben je illegaal in het land, kwetsbaar voor elke autoriteit en kun je het land ook niet legaal verlaten.
• Vertel hoe lang je in het land wil blijven of vraag om de maximaal toegestane verblijfsduur. Anders loop je de kans dat je visum wordt afgestempeld voor een verblijf van een week en dan moet je nog 'n keer het bureaucratisch labyrint in om verlenging te verkrijgen.
• Let er op dat bij de import van je motor of ander vervoermiddel de administratie van het Carnet de Passages wordt afgewerkt of dat een eigen douanedocument wordt opgesteld of dat je motor wordt beschreven in je paspoort en die beschrijving wordt gestempeld. Een motor die niet legaal is ingevoerd, kan niet legaal worden uitgevoerd.

Bij Second Hand Bikeshop in Almaty ontmoette ik een Brit en die was nogal sip want hij kwam zijn motor verkopen. Hij was met zijn motor zonder importdocumenten Kazachstan binnengekomen en kon zijn motor niet terugsturen naar Groot Brittannië. Wat niet officieel is geïmporteerd kan ook niet officieel worden geëxporteerd. De douane hield voet bij stuk; misschien bood de Brit niet genoeg smeergeld.

Tenslotte nog twee adviezen voor een soepele grensovergang.

• Wat geldt voor ambassades en consulaten geldt ook voor grensinstanties: er zijn regels en er zijn relaties. Neem de tijd, toon geen ongeduld, informeer naar het welbevinden van de ambtenaar, van zijn vrouw en kinderen, van de hele familie. Deel sigaretten uit maar biedt nóóit geld aan om een administratie vlotter te doen verlopen of iets voor elkaar te krijgen dat volgens de regels niet kan. De relatie moet subtiel worden bespeeld. Vraag hoe een probleem kan worden opgelost, laat blijken dat je begrijpt dat extra service uiteraard extra geld kost. Het bankbiljet in het paspoort: doe dat nooit! De niet-corrupte ambtenaar zal zich beledigd voelen. De corrupte ambtenaar zal zijn kans zien: hij beschuldigt je van omkoping, laat je arresteren en wringt vervolgens de laatste cent uit je.
• Bij de grens staat het leger van geldwisselaars. Informeer of de geldhandel legaal is, oogluikend wordt toegestaan of verboden is. Heb de recente koersen in ronde bedragen paraat van de dollar, de euro en zo mogelijk ook van lokale valuta. Laat de geldwisselaars bieden. Inspecteer je koop vóór je betaalt.

Voorbij de grens

Het papiercircus houdt voorbij de grens niet op. In een klein aantal landen, bijvoorbeeld in de staten van de voormalige Sovjet Unie maar ook in Soedan, ben je verplicht je als vreemdeling te laten registreren.

In veel meer landen zijn er politieposten langs de weg waar passanten zich moeten laten registreren, of je nu vreemdeling bent of niet. Die administratie, meestal met een potlood in een schriftje, kost tijd en wordt kwellend als er veel van die posten langs je reisroute zijn. Je kunt de administratie aanzienlijk vergemakkelijken door briefjes te maken met de gewenste gegevens. De politieagenten zijn je dankbaar. In Marokko en Mauritanië heet zo'n briefje "Fiche d'etat civil". Hieronder staat een voorbeeld.