Ani is dubbel dood
De Oost Anatolische hoogvlakte: een onmetelijke ruimte, een ruimte als de Mongoolse steppe (dat heb je als je veel van de wereld hebt gezien: een plek doet je altijd aan een andere plek herinneren). Het groen van het gras gaat aan de einder over in het blauw van de lucht en het grijs van de omringende bergen met plakken sneeuw op de hellingen. Begin juni: het is er koud en het waait hard. De mensen leven er met en van paarden, koeien en schapen. Hun dorpen lijken door de minaret van de moskee vastgepind aan de aarde om niet weg te waaien. Zo'n land is het en op die hoogvlakte, op het uiterste randje van Turkije, pal tegen de Armeense grens, ligt Ani. Beter gezegd: wat daarvan over is.
Ani is een ruïnestad en ik was geschokt over de totale levenloosheid ervan. Ik had eerder ruïnesteden bezocht, die aan de Middellandse Zee: Efese, Priene, Aphrodisias. Die ruïnes verwijzen naar het leven in de klassieke oudheid. Neem Priene: je kunt er over de hoofdstraat lopen, in het midden loopt een goot en aan beide zijden zijn de fundamenten te zien van wat eertijds winkels moeten zijn geweest. De hoofdstraat komt uit op een plein, de agora, en daaraan liggen het theater en de kerk. In mijn ooghoek glipten schimmen weg en in het geritsel van de wind meende ik de stemmen te horen van de bewoners van tweeduizend jaar geleden. Van Ani is een deel van de vestigingmuur gebleven met een poortgebouw en de Armeense kathedraal, de kerk van Sint George en de moskee van emir Manuçher; afzonderlijke objecten op een lege grasvlakte. Er is geen hoofdstraat waarover je kunt lopen en je verbeelden dat daar gehandeld werd. Er glijdt geen schimmenschaduw langs de muur en de wind trekt er geluidloos rimpels in het gras. Ani is dubbel dood: niet alleen de bewoners maar ook hun geesten zijn verdwenen. In Priene lopen de toeristen in drommen, Ani wordt nauwelijks door toeristen bezocht. Het lijkt alsof mensen de plaats mijden. Wat was Ani en wat is er daar gebeurd? Ani was een schakel in de handel van de Zijderoute vanuit China door de Gobi woestijn en langs het Tienshan gebergte en vanuit India over de Khyberpas en de Afghaanse hoogvlakte en die routes kwamen samen bij de steden van Centraal Azië en waaierden vandaar uit naar het oosten, naar Damascus, en naar het noorden over de Anatolische hoogvlakte naar Istanbul. Om zulke tochten te ondernemen moet de handel van onschatbare waarde zijn geweest. Ani was een schakel in die handel; eerst een Georgisch-Armeense schakel en daarna kwamen de Selçukken die de kathedraal en de kerken naasten voor Allah maar verder de handel gewoon voortzetten totdat Timur kwam en deed wat Timur altijd deed: met de grond gelijk maken. Waar Timur kwam leefden alleen de gieren nog.
De Oost Anatolische hoogvlakte: een onmetelijke ruimte, een ruimte als de Mongoolse steppe (dat heb je als je veel van de wereld hebt gezien: een plek doet je altijd aan een andere plek herinneren). Het groen van het gras gaat aan de einder over in het blauw van de lucht en het grijs van de omringende bergen met plakken sneeuw op de hellingen. Begin juni: het is er koud en het waait hard. De mensen leven er met en van paarden, koeien en schapen. Hun dorpen lijken door de minaret van de moskee vastgepind aan de aarde om niet weg te waaien. Zo'n land is het en op die hoogvlakte, op het uiterste randje van Turkije, pal tegen de Armeense grens, ligt Ani. Beter gezegd: wat daarvan over is.
Ani is een ruïnestad en ik was geschokt over de totale levenloosheid ervan. Ik had eerder ruïnesteden bezocht, die aan de Middellandse Zee: Efese, Priene, Aphrodisias. Die ruïnes verwijzen naar het leven in de klassieke oudheid. Neem Priene: je kunt er over de hoofdstraat lopen, in het midden loopt een goot en aan beide zijden zijn de fundamenten te zien van wat eertijds winkels moeten zijn geweest. De hoofdstraat komt uit op een plein, de agora, en daaraan liggen het theater en de kerk. In mijn ooghoek glipten schimmen weg en in het geritsel van de wind meende ik de stemmen te horen van de bewoners van tweeduizend jaar geleden. Van Ani is een deel van de vestigingmuur gebleven met een poortgebouw en de Armeense kathedraal, de kerk van Sint George en de moskee van emir Manuçher; afzonderlijke objecten op een lege grasvlakte. Er is geen hoofdstraat waarover je kunt lopen en je verbeelden dat daar gehandeld werd. Er glijdt geen schimmenschaduw langs de muur en de wind trekt er geluidloos rimpels in het gras. Ani is dubbel dood: niet alleen de bewoners maar ook hun geesten zijn verdwenen. In Priene lopen de toeristen in drommen, Ani wordt nauwelijks door toeristen bezocht. Het lijkt alsof mensen de plaats mijden. Wat was Ani en wat is er daar gebeurd? Ani was een schakel in de handel van de Zijderoute vanuit China door de Gobi woestijn en langs het Tienshan gebergte en vanuit India over de Khyberpas en de Afghaanse hoogvlakte en die routes kwamen samen bij de steden van Centraal Azië en waaierden vandaar uit naar het oosten, naar Damascus, en naar het noorden over de Anatolische hoogvlakte naar Istanbul. Om zulke tochten te ondernemen moet de handel van onschatbare waarde zijn geweest. Ani was een schakel in die handel; eerst een Georgisch-Armeense schakel en daarna kwamen de Selçukken die de kathedraal en de kerken naasten voor Allah maar verder de handel gewoon voortzetten totdat Timur kwam en deed wat Timur altijd deed: met de grond gelijk maken. Waar Timur kwam leefden alleen de gieren nog.
